مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی مبسوط به بررسی ابعاد فقر در خانوارهای ایرانی پرداخته است. برآوردها در این گزارش نشان می‌دهد هر چند سهم خوراک از کل هزینه خانوار افزایش یافته اما همزمان کالری دریافتی خانوار نیز کاهشی داشته است؛ یعنی خانوار ایرانی در مواجه با روند فزاینده فقر، از هزینه‎ها کاسته و به خوارک اختصاص داده است اما همزمان از میزان خوراک خود نیز کاسته است.

بر این اساس تحولات در سبدغذایی ایرانی ناشی از تغییر در عادات غذایی نیست چون همه دهک‌های درآمدی کاهش کالری دریافتی دارند، به این معنا که حتی دهک‌های پایین که کالری کمتر از استاندارد دریافت می‌کنند نیز در سه سال اخیر با کاهش میزان کالری دریافتی روبرو شده‌اند.

همچنان اختلاف بین کالری دریافتی به طور قابل ملاحظه‌ای بین دهک‌های پایین با دهک‌های بالایی وجود دارد، به طوری که در سال ۱۴۰۰ دهک دهم به طور متوسط ۳۲۸۴ و دهک اول ۱۴۹۷ کیلو کالری مصرف می‌کند. در صورتی که اگر کاهش در کالری دریافتی به علت تغییر در عادات غذایی و تمایل به رژیم کم کالری بود، باید تناسب بیشتری بین کالری دریافتی دهک‌های درآمدی به وجود می‌آمد و اصولا وضعیت درآمد نقض تعیین‌کننده‌ای در میزان کالری دریافتی نمی‌گذاشت. در عین حال کیفیت کالری دریافتی نیز کاهش داشته است.

ایرانی‌ها چقدر کمتر می‌خورند؟

بررسی سبد مصرفی خانوار نشان می‌دهد که خانوار از کالای باکیفیت در سبدغذایی کاسته و برای دریافت کالری موردنیاز، از مواد غذایی ارزان‌تر و با کیفیت کمتر بهره برده است. مصرف میانه و میانگین گوشت قرمز در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۰ به ترتیب کاهشی در حدود ۳۲ و۴۱ درصد را تجربه کرده است. میانگین مصرف گوشت قرمز در سال ۱۳۹۰ کمی بیش از ۸۰۰ گرم در ماه برای هر فرد بوده است اما این میزان در سال ۱۴۰۰ به ۶۰۰ گرم رسیده است. در عین حال میانه مصرف نیز در سال ۱۳۹۰ اندکی کمتر از ۶۰۰ گرم در ماه گزارش شده است. این رقم در سال ۱۴۰۰ به کمتر از ۴۰۰ گرم رسیده است. حتی مصرف مرغ نیز در این یک دهه دستخوش کاهش شده است. میانگین مصرف مرغ در این دوره زمانی کاهشی ۱۰.۵ درصدی را شاهد است. سرانه مصرف هر فرد در ماه از کمی بیشتر از یک کیلو و هفتصد گرم به کمتر از یک کیلو و نیم رسیده است.

بررسی‌ها نشان از کاهش مستمر مصرف شیر در دهه ۹۰ دارد. میانگین مصرف در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۰ کاهش هولناک ۴۶.۸ درصدی را تجربه کرده است. میانگین مصرف شیر از بیش از سه کیلو در ماه به یک کیلو و نیم در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

مصرف تخم‌مرغ نیز کاهشی در حدود چهار درصد را تجربه کرده است. حتی مصرف برنج نیز در یک دهه به طور میانگین کاهشی ۲۸ درصدی را تجربه کرده است. به عبارت دیگر میزان مصرف برنج هر ایرانی از بیش از سه کیلو و صد گرم در ماه، در سال ۱۳۹۰ به دو کیلو و سیصد گرم در سال ۱۴۰۰ رسیده است. این وضعیت نشان می‌دهد ایرانی‌ها در این بحبوحه بحران اقتصادی در حال مصرف کمتر خوراک هستند . بر این اساس روند کاهشی مصرف مواد غذایی در ایران از سال ۱۳۹۷، یعنی همزمان با خروج آمریکا از برجام و تشدید بحران اقتصادی محدودتر از قبل شده است.