تولیدکننده در چنگال واسطه‌گران

«بی‌تدبیری‌های دولت، تولیدکنندگان مرغ را آغوش دلال‌ها سوق داده و هزینه‌های تولید را به شدت بالا برده است.» برومند چهارآیین، کارشناس ارشد صنعت طیور با بیان این جمله، درباره مشکلات تولید مرغ گوشتی توضیح داد. او گفت: جوجه‌ای که وارد سالن می‌شود، نه متوجه تحریم است، نه بخشنامه و دستورالعمل سرش می‌شود و نه مشکلات اقتصادی را می‌فهمد. بلافاصله آب و غذا می‌خواهد. تولیدکننده مرغ به عنوان یک کالای اساسی که مورد مصرف تقریبا همه طبقات مردم است، باید ذرت و سویای مورد نیازش را از بازار آزاد تهیه می‌کرد و بنابراین نیازمند سرمایه در گردش قابل توجهی بود.

چهارآیین ادامه داد: حتی پس از آن‌که سروسامانی به بازار نهاده دادند و مقرر شد ذرت و سویا از طریق سامانه بازارگاه به دست تولیدکننده برسد، باز هم مشکل حل نشد چون از زمانی که سهمیه تولیدکننده در این سامانه تعیین می‌شد، تا روزی که به دستش می‌رسید، گاه ۳۰ تا ۳۵ روز طول می‌کشید. در این مدت، جوجه‌ریزی انجام شده بود. در واقع، نهاده در انتهای دوره تولید به دست تولیدکننده می‌رسید.

مدیرعامل سابق اتحادیه تعاونی‌های کشاورزی پرورش مرغ گوشتی ادامه داد: ما همواره می‌گفتیم دولت با ابزارهایی که دارد، به راحتی می‌تواند میزان تولید را رصد کند و بر اساس اسناد تولید، حداقل مقداری از نهاده مورد نیاز را در ابتدای دوره در اختیار تولیدکننده قرار دهد. اما این حرف مانند همه توصیه‌های مشفقانه دیگر شنیده نشد. در نتیجه من تولیدکننده مجبور بودم بروم ذرت و سویا را از بازار آزاد تهیه کنم و پس از آن‌که سهمیه‌ام را دریافت کردم، باز آن را ببرم و در بازار آزاد به فروش برسانم.

چهارآیین گفت: هر دو عمل، هم خرید نهاده از بازار آزاد و هم فروش نهاده در بازار آزاد ممنوع است و تخلف محسوب می‌شود اما بی‌تدبیری دولت هیچ چاره‌ای برای تولیدکننده باقی نگذاشته است. ضمن این‌که ما هم در خرید و هم در فروش خارج از شبکه رسمی، متحمل ضرر می‌شویم یعنی فرض کنید برای هر کیلو ذرت، هنگام خرید هزارتومان گران‌تر از نرخ بازار می‌پردازیم و هنگام فروش هزار تومان زیر قیمت عرف باید نهاده را عرضه کنیم اما همان‌طور که گفتم هیچ راه دیگری نداریم.

 دولت دچار ثقل سامعه شده است

این کارشناس برجسته صنعت طیور با اشاره به تلاش‌های گوناگون تولیدکنندگان برای تعامل با دولت گفت: متاسفانه هیچ‌وقت صدای تولیدکننده به گوش مسئولان نمی‌رسد و حساسیت‌های لازم نسبت به تولید، حداقل در زمینه‌ای که بنده فعال هستم مشاهده نمی‌شود.

چهارآیین افزود: سنگینی گوش دولت هم ربطی به دوره اخیر ندارد. کلا دولت در ایران نسبت به تولید کم‌اعتناست. آقای حجتی وزیر است، مشکل داریم. آقای خاوازی وزیر است مشکل داریم. دولت تغییر می‌کند، مشکل داریم. آقای ساداتی‌نژاد تا روزی که رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس بود، فریاد می‌زد که دولت باید دست خود را از جیب تولیدکننده محصولات کشاورزی دربیاورد اما الان در وزارتخانه، در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد. بنابراین می‌توانم بگویم ساختارهای ضد تولید قوی است و ربطی به دولت خاصی ندارد. متاسفانه اصراری وجود دارد که حرف‌های کارشناسی شنیده نشود. برای مثال درباره قیمت‌گذاری، حرف‌های ما شنیده نشد.

اعداد گویا و روشن‌اند

این کارشناس صنعت طیور به آنالیز قیمت تولید هم پرداخت و گفت: هر کیلو ذرت ۱۲هزار و ۳۰۰ تومان و هر کیلو سویا ۱۸هزار تومان درب واحد تولیدی، تحویل مرغ‌دار می‌شود. با فرض این‌که تمامی مرغ‌داران دان را در کارخانه خود تولید کنند و سراغ تولیدکنندگان دان نروند، با ترکیب روغن و کنستانتره و… خوراک مرغ را آماده می‌کنند. در خوشبینانه‌ترین حالت، هر کیلو دان مرغ ۱۶ هزار تومان تمام می‌شود. برای تولید هر یک کیلو مرغ، ۱/۹ کیلو دان مصرف می‌شود که در مورد این ضریب تبدیل هم اتفاق نظر وجود دارد. بنابراین ما برای تولید هر یک کیلو مرغ زنده، فقط ۳۲ هزار تومان برای خوراک هزینه می‌کنیم.

چهارآیین اضافه کرد: ۱۶ آیتم دیگر، اعم از دست‌مزد و انرژی و واکسن و… هم بر قیمت‌تمام‌شده تاثیر می‌گذارند. اگر باز هم کف قیمت‌ها را در نظر بگیریم، این هزینه‌ها حدود ۱۰ هزار تومان به قیمت هرکیلو مرغ اضافه می‌کنند. پس هر یک کیلو مرغ زنده برای تولیدکننده ۴۲هزار تومان درمی‌آید. دقت کنید که هیچ سهمی برای تلفات در نظر نگرفته‌ایم و از هزینه‌فرصت هم چشم‌پوشی کرده‌ایم. ما برای هر کیلو، حداقل ۳ هزار تومان هم هزینه استهلاک و تعمیرات می‌پردازیم که این حساب، قیمت تمام‌شده هر کیلو مرغ به ۴۵ هزار تومان می‌رسد. اگر سود ۱۲ درصدی را برای تولیدکننده در نظر بگیریم، قیمت به ۵۰ تا ۵۲ هزار تومان می‌رسد.  

عضو اتحادیه تولیدکنندگان مرغ گوشتی گفت: الان قیمت فروش هرکیلو مرغ زنده، ۳۸ هزار تومان تعیین شده است. معنای این قیمت این است که مرغ‌دار برای هر کیلو مرغ، حداقل ۱۲ هزار تومان ضرر می‌دهد. اگر در یک‌دوره ۵۰ تن مرغ تولید کند، ۶۰۰ میلیون تومان ضرر می‌دهد. روشن است که تولید در این شرایط امکان تداوم ندارد و اگر شرایط تغییر نکند، تولیدکننده‌ها یکی یکی از بازار خارج می‌شوند.

تناقض در سیاست‌گذاری‌های دولت

چهارآیین به افزایش فشارهای تعزیراتی بر تولیدکنندگان هم اشاره کرد و ادامه داد: وقتی می‌گوییم قیمت‌ها را اصلاح کنید، می‌گویند مردم تحمل فشار بیشتر را ندارند. چگونه است که دولت می‌تواند کالاهای انحصاری خود را به هر قیمتی که می‌خواهد بفروشد و قیمت دلار را ۵ تا ۶ برابر می‌کند و نگران فشار بر مردم نیست اما از این‌سو می‌تواند با فشار و تهدید تولیدکننده را مجبور کند با ضرر هنگفت کالاهایش را عرضه می‌کند.  

او گفت: دولت به قانونی که خودش نوشته عمل نمی‌کند. در ماده ۸ قانون هدفمندی یارانه‌ها تصریح شده که ۳۰ درصد منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها به تولید یارانه داده شود. این‌همه قوانین روشن و صریح در الزام دولت به حمایت از تولید وجود دارد، همه را کنار گذاشته‌اند و یک فرمول بی‌معنا برای اعطای تسهیلات ۱۰درصدی به مرغدار درآورده‌اند.

این کارشناس ادامه داد: دولت یک‌شبه ارز را ۵ برابر کرده است. به تصریح قانون، ۳۰درصد آن را باید مفت و مجانی در اختیار تولیدکننده قرار می‌دادند که نداده‌اند. انتظار زیادی نیست که حداقل سرمایه در گردش ما را تامین کنند. حداقل به حرف چند کارشناس واقعی گوش بدهند تا متوجه بشوند قیمت هر کیلو مرغ چقدر تمام می‌شود.

چهارآیین با اشاره به دستورالعمل‌های متعدد بانک‌مرکزی، دریافت وام از شبکه بانکی را تقریبا غیرممکن خواند افزود: با این گرفتاری‌ها، ظرف چند ماه آینده صنعت مرغداری، هم در زمینه تولید گوشت مرغ و هم در زمینه تولید تخم‌مرغ حتما با چالش مواجه می‌شود.

او در پاسخ به پرسشی درباره جذابیت‌های واردات و تاثیر احتمالی آن بر مشکلات بخش تولید گفت: کل تولید مرغ گوشتی جهان ۱۱۶ میلیون تن است که از این رقم، تنها ۱۰ میلیون‌تن آن قابل تجارت است. برخی فکر می‌کنند تولید داخلی زمین می‌خورد و بعد می‌روند و با خیال راحت وارد می‌کنند اما دقت نمی‌کنند که توقف ۲/۵ میلیون تن تولید داخل، ۲۵ درصد تقاضای جهانی را بالا می‌برد و دیگر قیمت مرغ در محدوده یک و نیم تا دو دلار باقی نمی‌ماند.

چهارآیین اضافه کرد: آن‌ها که بر طبل واردات می‌کوبند، شاید حواس‌شان نیست که اگر تقاضای ایران بر بازار جهانی بار شود، قیمت هر قطعه مرغ به حداقل ۵ تا ۶ دلار می‌رسد و عده زیادی از مردم از بازار حذف می‌شوند.

این کارشناس صنعت طیور به تجربه واردات مرغ هم اشاره کرد و گفت: آخرین دفعه، رفتند و مجوز واردات ۱۲۰ هزار تن را گرفتند. بعد از ۶ ماه، کمتر از ۱۰۰ هزار تن از ترکیه وارد شد با کیفیت بسیار نازل. می‌خواهم بگویم این‌طور نیست که هر وقت شما بخواهید بروید هر چقدر خواستید مرغ بیاورید که بازار داخلی را کنترل کنید.

چهارآیین سیاست‌های اقتصادی دولت را متناقض، غلط و ضد تولیدی خواند و ادامه داد: قرار بود با حذف ارز ترجیحی، دلار تک‌نرخی شود اما تنها اتفاقی که افتاد، حذف یارانه کالاهای اساسی بود. از سوی دیگر، به شکل افراطی دخالت دولت در امور بخش خصوصی بیشتر شده است. به‌ویژه در بخش کشاورزی که تقریبا ۱۰۰ درصد آن در اختیار بخش خصوصی است، متاسفانه تمام تصمیمات توسط دولت و پشت درهای بسته گرفته می‌شود؛ از قیمت خرید تضمینی گندم گرفته تا تعیین قیمت فروش مرغ و تخم مرغ.

او در پایان گفت: بار دیگر تاکید می کنم که اگر دولت از سیاست‌های سرکوب قیمت مرغ و تخم‌مرغ پا پس نکشد، این صنعت متلاشی می‌شود.